Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων

Ήταν μία ωραία πρωία όταν συζητούσαμε στο γραφείο, λέγαμε διάφορα εξυπνακίστικα, ατάκες και τα σχετικά. Ξεφούρνιζα ένα σωρό, περισσότερο χάρη αστεϊσμού, κανένα ίχνος επίδειξης ή εύκολου εντυπωσιασμού δεν υπήρχε. Και τότε η έμπειρη συνάδελφος μου ανέφερε για το μηχανισμό των Αντικυθήρων. Τώρα με έπιασε αδιάβαστο. Δεν το είχα ξανακούσει. Άρχισα να διαβάζω και να μαθαίνω. Και υποσχέθηκα πως θα γράψω κάτι για αυτόν.

Έχουν περάσει πάνω από εκατό χρόνια όταν ένας εκπληκτικός μηχανισμός βρέθηκε από Έλληνες σφουγγαράδες στο βυθό της θάλασσας στην περιοχή των Αντικυθήρων, ανάμεσα στα Κύθηρα και την Κρήτη. Όλη η διεθνής κοινότητα των ειδικών στα θέματα του αρχαίου κόσμου είχε μείνει άφωνη από το εύρημα. Ήταν μήπως ένας αστρολάβος; Μήπως ένα πλανητάριο ή αστρονομικό ρολόι; Ή κάτι άλλο; Για ολόκληρες δεκαετίες, οι επιστήμονες απέτυχαν να ρίξουν περισσότερο φως, και βασίστηκαν περισσότερο στην φαντασία τους παρά σε πραγματικά δεδομένα. Η έρευνα, ωστόσο, το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα έχει αρχίσει να αποκαλύπτει τα μυστικά αυτού του ευρήματος, που χρονολογείται από τον πρώτο αιώνα π.Χ. περίπου. Θεωρείται δε, σαν ο πιο εξεζητημένος μηχανισμός που γνωρίζουμε από τον αρχαίο κόσμο. Για την επόμενη χιλιετία σχεδόν, δύσκολα είχε βρει κανείς τέτοιο πολύπλοκο κατασκεύασμα.


Στις μέρες μας εκτιμάται ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων λειτουργούσε αποκλειστικά για την μελέτη των αστρονομικών φαινομένων, κάτι σαν ένας πολύπλοκος μηχανικός “υπολογιστής” που ανιχνεύει τους κύκλους του ηλιακού συστήματος.

Ο μηχανισμός ανακτήθηκε από σφουγγαράδες στο ναυάγιο ενός φορτωτικού πλοίου έξω από το Ελληνικό νησί Αντικύθηρα το 1900 και φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας. Αποτελείται από τρία κύρια τμήματα και άλλα μικρότερα. Δεν ξέρουμε γιατί χρησιμοποιούνταν ακριβώς, μία παλαιότερη θεωρία έλεγε ότι ο μηχανισμός χρησίμευε στον υπολογισμό των κινήσεων των πλανητών, που ήξεραν οι Αρχαίοι Έλληνες. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος.

Ήταν ένας μπρούτζινος μηχανισμός, που η κατασκευή του χρονολογείται περίπου στο 80 π.Χ. Διάφορες έρευνες σχετικά, ίσως να τον καταδείξουν σαν τον αρχαιότερο υπολογιστή του κόσμου. Το κλειδί της υπόθεσης σύμφωνα με τις πηγές και βιβλιογραφίες, είναι η εύρεση και η ερμηνεία κρυμμένου ελληνικού κείμενου για το μηχανισμό. Σύμφωνα με τους ερευνητές «το κείμενο που πρόσφατα ανακαλύφθηκε φαίνεται να επικυρώνει την υπόθεση ότι ο μηχανισμός είχε χρησιμοποιηθεί για να ανιχνεύει τις πορείες των πλανητικών σωμάτων».

Μια μόνο πτυχή που ίσως και να θολώνει το τοπίο έχει να κάνει με το ότι αν ευσταθούν οι παραδοχές των ερευνητών για τη φύση του μηχανισμού, τότε ίσως να δημιουργηθούν υποθέσεις ότι είναι βασισμένος στο ηλιοκεντρικό σύστημα θέασης. Κάτι που ασφαλώς είναι αντίθετο στα πιστεύω και τις πεποιθήσεις των Αρχαίων εκείνα τα χρόνια. Τότε πώς δικαιολογούνταν η θέση του Αριστοτέλη, στην οπαία η πλειονότητα πίστευε, ότι το σύμπαν περιστρέφεται γύρω από τη γη;

Δεν ξέρω αν αυτό το εύρημα των Αντικυθήρων ήταν ο πρώτος υπολογιστής, πάντως εμένα μου φαντάζει για θαυμαστό μηχάνημα. Είναι και πολύ λίγος ο χρόνος και το υλικό που έχω κοιτάξει για αυτόν. Μου προξενεί εντύπωση όμως το πόση έρευνα έχει γίνει πάνω στο θέμα, πόσες προσπάθειες και μελέτες για την επεξήγηση και απάντηση σε μία ντουζίνα από ερωτήματα, όπως ο σκοπός και το είδος της λειτουργίας του πάνω από δύο χιλιετίες πριν.


Σχετικές αναφορές θα βρείτε στις παρακάτω συνδέσεις:

Μηχανισμός των Αντικυθήρων (Βικιπαίδεια)

The Antikythera Mechanism Research Project

Λύθηκε το μυστήριο του μηχανισμού των Αντικυθήρων;
.