"Vivaldi: Four Seasons - Winter"

Τρίτη 26 Μαΐου 2009

Από την εκπαίδευση στην Παιδεία

'
Μια διαφορετική επιστολή στους τελειόφοιτους του 2ου Λυκείου Βριλησίων από τον καθηγητή τους, Γ. Κουβαρά

Του Τάκη Kαμπύλη (*)

Πέρυσι τέτοια εποχή οι τελειόφοιτοι του 2ου Λυκείου Βριλησσίων βρήκαν στα θρανία τους μία επιστολή. Ήταν από τον φιλόλογό τους (και σεβαστό δάσκαλο) Γιάννη Κουβαρά. Αυτοί μπροστά σε μια μεγάλη αρχή, ο Γ. Κουβαράς κοντά στη συνταξιοδότηση. Γιατί την έστειλε στους μαθητές του;

Διότι «η ευτυχία δεν ανεβαίνει στα ρετιρέ επειδή λαχανιάζει. Αλλά το 2ο Λύκειο Βριλησσίων είναι ρετιρέ και πάσης Ελλάδος. Σύμφωνα με τα στατιστικά πλασάρεται στη 10άδα ανάμεσα στα 3 χιλιάδες λύκεια όλης της χώρας. Και βέβαια προτιμώ ένα σχολείο που βγάζει ευτυχισμένους οδοκαθαριστές από ένα που βγάζει νευρωτικούς επιστήμονες, σήμερα που έχουμε έλλειμμα ευτυχίας και πλεόνασμα επιστημόνων (...) Το 2ο Βριλησσίων είναι ευτυχισμένο γιατί πολλές φορές τελειώνατε το μάθημα και δεν φεύγατε (από τον συνήθη τόπο του εγκλήματος) μένατε στον χώρο του σχολείου, συζητούσατε, περιμένατε τους φίλους σας από άλλα τμήματα, νιώθατε δικό σας τον χώρο. Αυτό το γεγονός με συγκινεί, το εκλαμβάνω ως βαρόμετρο υγείας κι ευτυχίας, ως άμυνα συλλογικότητας που τόσο τη χρειαζόμαστε (επικοινωνώ άρα υπάρχω...)».


Ο καθηγητής εξηγεί στα «παιδιά» του στη συνέχεια της επιστολής του πως «το καλλίτερο σχολείο δεν είναι εκείνο που έχει τις περισσότερες επιτυχίες (οι στατιστικές είναι σαν τα μαγιώ, δείχνουν πολλά αλλά κρύβουν τα ουσιωδέστερα). Το καλλίτερο σχολείο είναι εκείνο που οι μαθητές του το μισούν λιγότερο. Σ’ αυτό ήθελα να με κρίνετε».

Η επιστολή είναι από έναν μεγάλο φιλόλογο. Και ισορροπεί ανάμεσα σε στίχους, συμβουλές, σκέψεις και παιχνίδια λόγου. Είναι μια άλλη γλώσσα, με άλλες προτεραιότητες για έφηβους γεμάτους άγχος και χωρίς χρόνο. Κι ο Γ. Κουβαράς το ξέρει αυτό: «Σπαταλήστε τη μισή νιότη σας σε ουτοπίες. Την υπόλοιπη στα έργα της θάλασσας, στα έργα της αγάπης. Ανοίξτε πανιά στο Αδύνατο. Για να φτάσετε στο δυνατό. Αριστοκράτες στην τέχνη, στους τρόπους. Δημοκράτες στη ζωή. Ή αλλιώς μάγκες στα αλώνια, κύριοι στα σαλόνια. Το επαναλαμβάνω. Κανείς δεν ψήλωσε κονταίνοντας τους άλλους. Μόνο ασκήσεις σε μονόζυγο δίνουν πόντους “για να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα και θα δούμε τις αμυγδαλιές ν’ ανθίζουν, τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο, τη θάλασσα να κυματίζει. Λίγο ακόμα να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα”. Σεφερικά και σταθερά Ψηλά τις καρδιές (...)».

«Σπαταλήστε χρόνο, αλλιώς πώς θ’ ανακαλύψετε τη ζωή; Η ζωή είναι ωραία αλλά τα ’χει φτιάξει με άλλον. Επιμένετε και θα σας ενδώσει και δώσει. Αλλά επιμένετε (“επιμένετε και στον εαυτό σας να σας απαντήσει. Μην του επιτρέπετε υπεκφυγές”). Μην εμπιστεύεστε τα εύκολα. Απογοητεύουν εύκολα. Να είστε αναγεννησιακοί de omnibus dubitandum για όλα να αμφιβάλλετε εκτός από ένα (“γιατί και η αμφιβολία πρέπει κάπου να πατάει”, Wittgenstain), την Αγάπη (η αμφιβολία στην αγάπη είναι αμαρτία)... Να λέτε τα άσχημα μπροστά στους φίλους σας. Τα καλά τους πίσω τους. Αντιγράψτε τα καλά του Μείζονος Ελληνισμού. Διαγράψτε τα άσχημα του Μίζερος Ελληνισμού. Μην κόβετε φλέβες, κόψτε λ.χ. το κάπνισμα. Μη χτυπάτε ενέσεις, εν ανάγκη χτυπήστε το κεφάλι σας στον τοίχο, ίσως πάρει μπροστά. Μην τα βάζετε με το γείτονα. Δεν είναι εχθρός. Ο εχθρός είναι μέσα μας, τα ελαττώματά μας. Αυτά πολεμήστε και περιορίστε. Μην καίτε τα βιβλία στο τέλος της χρονιάς. Μυρίζει καμμένη σάρκα, καμμένα μυαλά από Αουσβιτς μεριά. Κάψτε καλλίτερα προλήψεις, προκαταλήψεις και λοιπά λιπαρά. Τα βιβλία είναι για να φωτίζουν. Φωτιστείτε και αυτοαναναφλεχθείτε οι ίδιοι με βιβλία. “Αν δεν καείς εσύ, αν δεν καώ εγώ πώς θα γεννούνε τα σκοτάδια φως; (Χικμέτ). Εκεί που καίνε βιβλία, μία μέρα θα καίνε ανθρώπους” (Τόμας Μαν το 1933 δηλ. το 1943 ήταν κοντά)».


Η επιστολή στους μαθητές του 2ου Λυκείου ξεκινάει με Εμπειρίκο: «Πάρε τη λέξη μου Δος μου το χέρι σου» και συνεχίζει με το «Μακρύς ο δρόμος απ’ την ανία της εκπαίδευσης στη μαγεία της Παιδείας, στη μαγγανία της. Διανύστε τον όμως. Εν ανάγκη με τα γόνατα, και ματωμένα. Αξίζει! (...) Μην περιορίζετε την πραγματικότητα στα 21cm της TV (έγχρωμη TV, ασπρόμαυρη ζωή), όταν η πραγματικότητα είναι απεριόριστη και κυρίως υπάρχουν τόσες πραγματικότητες όσες μπορείς να φανταστείς. Φτιάξε τη δική σου, ομορφότερη από όλες τις άλλες. Είπαν την TV μηχανισμό αχρήστευσης του ανθρωπίνου βλέμματος. Μην αχρηστεύετε το πολυτιμότερο. Αναγνώστε πρόσωπα, το πιο συναρπαστικό και ωραίο ανάγνωσμα που υπάρχει.(...) Ο μόνος ιερός τόπος που υπάρχει, μάλλον ο πιο ιερός, είναι το ανθρώπινο πρόσωπο. Γι’ αυτό στην Κόλαση οι άνθρωποι είναι δεμένοι πιστάγκωνα πλάτη με πλάτη. Υπάρχει κόλαση / τιμωρία μεγαλύτερη από τη στέρηση του βλέμματος του άλλου;»

Και η επιστολή στους μαθητές καταλήγει: «Η ζωή είναι μιγαδική και μαγική. Εμπεριέχει και τη φαντασία. Οξυγονώστε την συχνότερα. Έκανα για σας λιγότερα από όσα ήθελα και περισσότερα από όσα μπορούσα. Ο αη-Αλύπιος ας σας έχει όλους καλά».


Υπάρχουν και αυτοί οι καθηγητές -υπάρχουν κι αυτοί οι τυχεροί μαθητές -υπάρχει κι αυτή η αντίληψη που δικαιώνει το δημόσιο σχολείο, υπάρχει κι αυτή η προοπτική για τους νέους. Και περισσότερο απ’ όλα υπάρχει το φρένο στον μονόδρομο των εισαγωγικών εξετάσεων ως ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επιτυχία. (Είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη αλλά για την οικονομία και την παραοικονομία).

Captain-my Captain, μία ακόμη φορά που έδειξες πως η ποίηση είναι στην πραγματικότητα παρά στη φαντασία... Τυχεροί οι μαθητές σου. Τους αφαίρεσες την ημερομηνία λήξης.

--------------
(*): Από την Καθημερινή της 16-05-09: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_16/05/2009_314914
'

12 σχόλια:

Kostas είπε...

Αγαπητέ museum, είναι πολύ επίκαιρο το κείμενο που αναδημοσιεύεις. Και το προηγούμενο post είναι το ίδιο καλό και έχει τα προσωπικά σου βιώματα από τις πανελλήνιες. Η επιστολή του καθηγητή σους μαθητές του χτυπάει στην καρδιά του συναισθήματος χωρίς να γίνεται μελό. Μακάρι να τα εφαρμόσουμε όλα όσα λέει για μία πραγματική 'όντως' ζωή.

Την καλημέρα μου!

museum είπε...

@ Kostas

Φίλε Κώστα σε ευχαριστώ για το σχόλιο και να σου ευχηθώ Χρόνια Πολλά για την γιορτή σου! Δεν έχω κι εγώ πολλά να συμπληρώσω στο κείμενο που ανέβασα, ούτε και στα περιεκτικά σου λόγια. Απλά μόνο να αναφέρω ότι η επιστολή είναι ένα απόσταγμα συμπυκνωμένης εμπειρίας από θαυμαστά βιώματα, έως και σοφίας.

Να είσαι καλά.

Silia είπε...

Ενεός !...
Άφωνη έχω μείνει ...
Κι ένας λυγμός , μια βαθειά λύπη , για το ότι τα παιδιά μου , μάλλον , δεν αξιώθηκαν ενός τέτοιου δασκάλου .
Σ' ευχαριστώ MUSEUM , που μου τον "έδειξες" .

Ανώνυμος είπε...

ΔΑΣΚΑΛΟΣ, κατά τη στιγμή της παραίτησής του όμως. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν επιτρέπει τέτοιες συμπεριφορές.Είναι άκαμπτο, αναχρονιστικό και υπηρέτης του τίποτα.

museum είπε...

@ Silia

Κι εμένα με εντυπωσίασε τόσο που το έβαλα αυτούσιο. Αυτός ο καθηγητής, μου φάνηκε αυθεντικός. Είμαι βέβαιος ότι ακόμα και αν δεν έστελνε την επιστολή, τα ‘παιδιά’ του το ίδιο θα τον εκτιμούσαν !

Καλή σου μέρα !

museum είπε...

@ Ανώνυμος

Ανώνυμε φίλε, λες ότι είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Όπως έγραψα και στη Σίλια, φαίνεται αυθεντικός και συνεπής μεταξύ λόγων και έργων. Ίσως αν είχαμε κάποια απαντητική επιστολή από τους μαθητές του να διαμορφώναμε καλύτερα την εικόνα.

Καλημέρα!

Lilith είπε...

Αγαπητέ μου museum,
Ο καθηγητής αυτός, είναι σίγουρα από τις λίγες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Ξέρεις τι πιστεύω όμως;
Όλα αυτά που τους είπε, δε βρίσκονται σε θέση να τα αντιληφθούν γιατί είναι πολύ νωρίς ακόμα γι' αυτούς. Θα πράξουν στη ζωή τους αγνοώντας τα λόγια του.
Σε κάποια χρόνια όμως, θα τον θυμηθούν. Κάποιοι απ' αυτούς τουλάχιστον...
Για τον ίδιο λόγο που εμείς εδώ σήμερα διαβάζουμε αυτά που έγραψε στο γράμμα του και μπορούμε να τα εκτιμήσουμε γι' αυτό που είναι.
Πάντα έλεγα ότι πηγαίνουμε σχολείο και πανεπιστήμιο στη λάθος περίοδο της ζωής μας :).
Τουλάχιστον τα μισά από όσα ακούμε τότε, δεν είμαστε σε θέση να τα αντιληφθούμε!
Καλό σου απόγευμα!

museum είπε...

@ Lilith

Αγαπητή Lilith, το σχόλιό σου χτύπησε κατευθείαν κέντρο, στον απόλυτο στόχο. Η μεγαλύτερη αλήθεια και το πιο επιτυχημένο ίσως, από όλα όσα ειπώθηκαν εδώ και σε προηγούμενα θέματα που θίξαμε για την παιδεία. Μιλάμε συνεχώς για την ανεπάρκεια του κράτους, των εκπαιδευτικών, του συστήματος και ό,τι άλλους έξω από εμάς. Να σου πω κάτι; Όταν είμαστε μαθητές, είχαμε στην κορυφή της δικιά μας κατάταξης τους καθηγητές εκείνους που ήταν γενναιόδωροι στη βαθμολογία ή αυτούς που μας άφηναν χαλαρούς, έως και τους αδιάφορους, αρκεί να μην μας ‘ενοχλούσαν’ και πολύ. Τους λοιπούς ‘αυστηρούς’ τους κατακρίναμε. Αργότερα, με το πέρασμα των χρόνων, αναπολούμε εκείνους που ήταν εργάτες και προσπάθησαν να μας μάθουν πέντε αράδες γράμματα, νοσταλγούμε την αυστηρότητά τους. Κι εκείνοι μπορούσαν, λόγια σαν κι αυτά του γράμματος που διαβάσαμε, να γράψουν πολλαπλάσια μέσα από το έργο και τον κόπο τους να κάνουν κάτι για εμάς!

Φιλιά και καλημέρα!

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα museum και από μένα,

Τι σχόλιο της Lilith είναι πράγματι πολύ εύστοχο γιατί λάθος πράγματα μαθαίνουμε σε λάθος εποχή. Αυτό σηκώνει πολλή κουβέντα για το αν ένας άνθρωπος χρειάζεται πρώτα να έχει την κρίση για να αρχίσει να μαθαίνει στη ζωή του. Εδώ είναι που οι δάσκαλοι έχουν τον κρίσιμο έργο να διαπλάσουν χαρακτήρες και σωστή σκέψη.

Χαιρετισμοί Χ.

museum είπε...

@ Ανώνυμος

Ανώνυμε φίλε, με έχει προβληματίσει αυτό αλλά η αλήθεια είναι πως τουλάχιστον μέχρι τα δεκαοκτώ μας διδασκόμαστε κάποια πράγματα βασικά λόγω της επιλογής των γονέων μας και του κοινωνικού περίγυρου (π.χ. γλώσσα, επιστήμες), της συνέχισης των παραδόσεων μας (π.χ. θρησκεία, ιστορία) κ.λπ. Μέχρι κάποια ηλικία είμαστε σε μεγάλο βαθμό ότι μας καθοδήγησαν οι άλλοι. Καλημέρα, ευχαριστώ για το σχόλιο!

Besixdouze είπε...

πραγματικά τυχεροί μαθητές.. πολύ τυχεροί!

museum είπε...

@ Besixdouze

Συμφωνώ ανεπιφύλακτα, ναι, μεγάλη τύχη για τα παιδιά. Καλώς ήρθες!