Εικοστή Πέμπτη Μαρτίου, Χίλια Οκτακόσια Είκοσι Ένα

.
Σε δώδεκα χρόνια ακριβώς, συν δύο ημέρες από σήμερα, θα γιορτάζονται τα διακόσια χρόνια από την ελληνική επανάσταση του εικοσιένα. Μυθικό το νούμερο, και ακόμα πιο μυθικά και αξεπέραστα τα ηρωικά κατορθώματα των ασύγκριτων, των υπεργιγάγντων του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Μισό λεπτό να πάω να πλύνω τα χέρια μου, να κοιταχτώ στον καθρέφτη, να είμαι ευπαρουσίαστος όπως και να έχει, πριν τυπώσω τα ονόματά τους στον πληκτρολόγιο. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Ρήγας Φεραίος, ποιον να πρωτοθυμηθείς; Ένα ρίγος σε κατακλύζει, ανατριχιάζεις και μόνο στην σκέψη τους.


Αν η επέτειος της Εικοστής Ογδόης Οκτωβρίου μου φέρνει αναμνήσεις από τα μαθητικά μου χρόνια, κυρίως μέσα με τις διηγήσεις του παππού μου και των άλλων μεγαλυτέρων για τον βομβαρδισμό της Πάτρας ανήμερα του ΟΧΙ και άλλα σχετικά δρώμενα - υπήρξε μία μεταφορά των βιωμάτων κατά κάποιον τρόπο, η Εικοστή Πέμπτη Μαρτίου σχετίζεται με μία πιο εξιδανικευμένη θύμηση. Δεν είναι τόσο η χρονική απόσταση των γεγονότων ή ο εξωραϊσμός των αφηγητάδων της ιστορίας, όσο οι αξεπέραστες επιδόσεις και κινήσεις μίας χούφτας μπαρουτοκαπνισμένων οπλαρχηγών και των ομάδων τους να ξεσηκωθούν. Το μήνυμά τους, οικουμενικό και διαχρονικό, πολυδιάστατο και σύνθετο, εκτείνεται στο άπειρο του χώρου και του χρόνου, σε δύο διαστάσεις χωρίς όρια, γεωγραφικά ή εποχών.

Μέσα στην εποχή του στείρου εγωκεντρισμού του δυτικού πολιτισμού, της ισοπέδωσης των περισσότερων πραγμάτων, της αποδυνάμωσης αρχών, αξιών και ιδανικών, σε μία στεγνή παγκοσμιοποίηση των οικονομιών των αριθμητικών μεγεθών και των συγκλίσεων – παρασάγγες μακριά από τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των λαών, οι συμβολισμοί του εικοσιένα είναι πολλοί και ποικίλοι. Πρώτα και πάνω από όλα είναι το δικαίωμα στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την περηφάνια των λαών, τον σεβασμό στις ιδιαιτερότητές και τη δικιά τους βούληση, η οποία μπορεί να κατακτηθεί έστω και αν υπάρχει προσωπικό κόστος και τίμημα, μέσα σε ανθρώπους στον ίδιο τον λαό. Γνωστά και χιλιοειπωμένα όλα αυτά, θαρρώ πως τα λόγια ωχριούν για να αποδώσουν μόνο το ελάχιστο των νοημάτων.


Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί όλα αυτά με συνεπαίρνουν τόσο. Μαζί με τη σειρά και τις όποιες αρχές που πήρα μικρός από το σπίτι, όλα αυτά μπήκαν μέσα μου, έτσι χωρίς άλλο λόγο ιδιαίτερο. Την παραμονή της επετείου, δεν μπορώ να ξεχάσω τις γιορτές στο σχολείο, πολλοί από μας ντυμένοι φουστανελάδες, νιώθαμε την ατμόσφαιρα και καταλαβαίναμε το νόημα των ημερών συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις, λιγότερο ή περισσότερο. Την επόμενη μέρα, ανήμερα της γιορτής, πολλοί από εμάς έβγαιναν την παρέλαση, γεμάτοι χαρά και καμάρι, γελαστοί κι ανεβασμένοι. Άλλοι απλώς την παρακολουθούσαν, δεν σκέφτομαι κάποιον που να μην ήταν εκεί.

Θυμάμαι τα λίγα σκιρτήματα, ερωτικά ναι, στην θέα των όμορφων λυγερών κορασίδων, το πείραγμα στους προσκόπους συμμαθητές μου που το πάλευαν οι καημένοι στο βάδισμα, με αποτέλεσμα μηδέν, το ρυθμικό σφύριγμα του καθηγητή-γυμναστή στην καθοδήγηση των μαθητών του και το δέος μου τότε στην όψη και το αγέρωχο βήμα όταν περνούσαν τα στρατά. Ακόμη τον ήρωα πυροσβέστη να μου γνέφει, όρθιος ψηλά πάνω στο όχημά του και τους καλούς σαμαρείτες να προχωρούν ευθυτενείς, με νεύρο, ένταση αλλά και ένα ήθος προσφοράς κι ανιδιοτέλειας.

Μεθαύριο Τετάρτη θα ξεκινήσω να δω την παρέλαση, γεμάτος λαχτάρα όπως και τότε. Ακούω τριγύρω μου τόσα πράγματα για δήθεν εθνικιστικές εξάρσεις για την αναγκαιότητα της κατάργησης των παρελάσεων, υποτίθεται κατάλοιπα άλλων εποχών. Βουλώνω τα αυτιά μου και τα καθαρογράφω στα παλιότερα των υποδημάτων μου. Κάποια πράγματα τα πιστεύουμε επειδή έτσι μάθαμε από παιδιά και αυτό δεν αλλάζει. Αλλά κι επειδή αργότερα, μεγαλύτεροι, τα σκεφτήκαμε, τα εξηγήσαμε και τα νιώσαμε με την καρδιά μας. Γιατί δεν μπορεί, να πάρει, υπάρχει και λίγο συναίσθημα σε αυτό τον κόσμο - που δεν ερμηνεύεται μέσα από οθρολογιστικές υπεραναλύσεις και αμπελοφιλοσοφίες. Αναμένω την 25η Μαρτίου, να αποτίσω φόρο τιμής στους γίγαντες, στον καπετάν Θοδωράκη και τις άλλες αληθινά μεγαλύτερες μορφές του Έθνους.

ΥΓ: Το κείμενο είναι μία συνέχεια στο σχόλιο που έκανα στο blog της φίλης μου Άννας-Σίλιας, τον Οκτώβριο για την παρέλαση της επετείου του Σαράντα που είχε γράψει σχετικά. Άννα, ελπίζω να σου αρέσει και αυτό, είσαι η πρώτη που στο αφιερώνω.
.

Περί αναμονής της οικονομικής κρίσης

« Τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμα στην πατρίδα μας. Η ελληνική οικονομία είναι ανθεκτικότερη στην κρίση κι έτσι οι επιπτώσεις θα είναι μικρότερες. Πρέπει να είμαστε πανέτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την κρίση όταν θα έρθει στην πραγματικότητα, ακόμα οι παρενέργειές της δεν έχουν γίνει αντιληπτές ..»

Αυτά και μύρια άλλα σε όποιο κανάλι και αν ανοίξεις, όποιο ραδιόφωνο και αν ακούσεις, όποια εφημερίδα από τις γνωστές και αν ξεφυλλίσεις. Τα ίδια και τα ίδια, μαύρη μαυρίλα. Ο εκφωνητής του κουτιού με ένα ύφος, που να αναρωτιέσαι, γιατί ζω, δικαιούμαι να υπάρχω; Μια θολή εικόνα ένα μουντό, μισοσκότεινο τοπίο. Και η ψυχολογία μας σε διαρκή πτώση. Το καλύτερο όλων σε αυτά που ξεστομίζονται από λογής-λογής πολιτικούς και διαμορφωτές της κοινής γνώμης – διαμορφωτές του .. οπίσθιου μέρους του σώματός μας, για την ύφεση στην οικονομία είναι οι αναφορές περί αναμονής. Η κρίση, υποστηρίζουν, δεν ήρθε στην πραγματικότητα αλλά την περιμένουμε. Και ας είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό.


Τι είναι αναμονή όμως; έχουμε αναρωτηθεί; Απλή η απάντηση.

Ορισμός της Αναμονής: Μία κατάσταση σχεδόν αδράνειας με αναφορά σε ένα κοντινό μελλοντικό γεγονός που αναμένεται με αγωνία ή επιθυμία ή και φόβο, σίγουρα πάντως όχι με αδιαφορία, έχουμε την έγνοια του όπως και νά'ναι. Όλες οι σκέψεις μας, οι εικόνες και δράσεις μας έχουν περίπου σταματήσει εστιάζοντας στην προσμονή του γεγονότος.

Απλή περίπτωση: Η αναμονή στο ραντεβού, όταν αργοπορήσει ο άλλος είναι χαμένος χρόνος, ζούμε και αναπνέουμε για τη στιγμή της συνάντησης. Όσο περισσότερη καθυστέρηση υπάρχει τόσο πιο μεγάλη σπατάλη της ώρας συνεπάγεται. Άλλο περιστατικό: Η αναμονή των αποτελεσμάτων των εξετάσεων (εκπαιδευτικών, ιατρικών ή άλλων, αδιάφορο) αιχμαλωτίζει το νου μας, απομακρύνοντας, σε κάποιο βαθμό, τη δυνατότητα άλλων δημιουργικών ιδεών ή δράσεων.

Πώς να το εξηγήσω, αυτή η φυλή μας ημών των Ελλήνων, των Ελλαδιτών, ας τα εξειδικεύσουμε τα πράγματα, βρίσκεται σε μία κατάσταση συνεχούς αναμονής. Περιμένουμε τον μεγάλο μετασεισμό, περιμένουμε νέες βροχές και καταιγίδες, το τελευταίο κύμα καύσωνα, τη νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Ζώντας σε μία κατάσταση υπολειτουργίας για το μελλοντικό που θα έρθει. Ένα σημαντικό ερώτημα εδώ είναι αν έχουμε μόνοι μας περιέλθει σε αυτή την κατάσταση ή μήπως μας έχουν ωθήσει εδώ οι λογής προγνώστες των μέσων μαζικής επικοινωνίας και οι εξασκούντες επιρροή στις μάζες, οι οποίες και ωσάν πιο αδύναμες, υποκύπτουν στις προσφερόμενες πληροφορίες και γίνονται ακόμα πιο αδύναμες; Επιτρέψτε μου να ταχθώ υπέρ του λαού που δεν φέρει την κύρια ευθύνη για τα αποτελέσματα των προγνώσεων και το πλησίασμα της χειμερίας νάρκης που περιέρχεται σιγά-σιγά αλλά σταθερά. Ή μάλλον που τον αναγκάζουν να πλησιάζει σε αυτό.

Βέβαια ένας ίσως πιο ορθά σκεπτόμενος θα έλεγε πως οι προβλέψεις και αναμονές χρησιμεύουν στο να προλάβουμε και προετοιμαστούμε για διαφορά φαινόμενα όπως είναι ο καιρός ή οι μελλοντικές πωλήσεις εταιρειών βασιζόμενες σε επιστημονικές μεθοδολογίες και πρακτικές. Ίσως και για το ασφαλιστικό πάνω σε προβλέψεις με βάση την υπογεννητικότητα - επομένως στηριζόμενοι σε κάτι το υποθετικό.

Αλλά για την οικονομική κρίση πώς είμαστε τόσο σίγουροι ότι αναμένεται και ότι αυτό που έχουμε σήμερα δεν είναι παρά μία πρόγευση, μια εισαγωγή; Εντάξει, υπάρχουν όχι και τόσο ευοίωνες προβλέψεις εταιρειών, μα είναι κάτι το μεμονωμένο και όχι μία συνολική εικόνα. Πολλοί σοβαροί αναλυτές, ίσως οι πιο πολλοί, αδυνατούν να προβλέψουν οικονομικές επιπτώσεις και μεγέθη. Γιατί τότε αυτή η αδυναμία συνεπάγεται και χειροτέρευση;


Εγώ ας κάνω τους εξής συλλογισμούς κι εσείς άμα θέλετε γράψτε τα δικά σας, έτσι για να το κουβεντιάσουμε το πράγμα:

1. Τα περί της αναμονής της οικονομικής κρίσης είναι τα παραμύθια της Χαλιμάς, η κρίση είναι εδώ, σήμερα. Πάμπολλες θέσεις εργασίας έχουν ήδη χαθεί, η ποσότητα των εξόδων του μέσου καταναλωτή φθίνει γεωμετρικά. Και η ποιότητα της ζωής του με βάση τα υλικά αγαθά του έχει μειωθεί προ πολλού.
2. Ίσως και να υπάρξει μελλοντικά χειροτέρευση, ίσως και όχι, δύσκολα μπορεί να προβλεφτεί με ακρίβεια, σε καμία περίπτωση πάντως δεν αναμένουμε κάτι εκ των προτέρων.
3. Τα περί αναμονής είναι γνωστές 'ελαφρότητες' των διαμορφωτών της κοινής γνώμης για να μας αποκοιμίσουν και να μας συνηθίσουν στην σημερινή κατάσταση, να την δεχθούμε σαν κάτι το φυσιολογικό.
4. Η άποψη αυτή είναι μέσα στα πλαίσια του φτηνού εντυπωσιασμού των μήντια για λίγα ή πιο πολλά εκατομμύρια διαφημιστικού τζίρου παραπάνω.
5. Ίσως πάλι να είναι και άλλοθι για την ανυπαρξία πολιτικής βούλησης και ενεργειών: μα τι να κάνουν αφού η κρίση δεν έχει έρθει ακόμα; !
6. Τελευταίο αλλά όχι και ήσσονος σημασίας, είναι αυτό που αναφέραμε παραπάνω, ίσως το πιο σημαντικό. Η αναμονή είναι τελεσίδικα χρόνος νεκρός, σε αυτόν τελικά που προσπαθούν να μας εγκλωβίσουν με τη δήθεν αναμονή της κρίσης. Και κυρίως τη σκέψη μας και το μυαλό μας.


(Ασφαλώς θα μπορούσε να γράψει κανείς χίλια μύρια άπειρα. Δεν το κάνουμε όμως, όχι επειδή δεν θέλουμε ούτε για να μην προκαταβάλλουμε τις γνώμες σας, αλλά κυρίως γιατί δεν θα μας έφτανε ο χώρος και ο χρόνος).

Επειδή όμως είμαστε άνθρωποι που αναζητάμε το θετικό και τις λύσεις, πιστεύουμε ότι κάποιες χαραμάδες αισιοδοξίας υπάρχουν προς το παρόν. Διαίσθηση ίσως; Απονομή της δικαιοσύνης που στο τέλος θα θριαμβεύσει; Παγκόσμια εντροπία και ροή προς μία πιο ευσταθή ισορροπία τελικά; Ποιος ξέρει; Το κοντινό, ευχάριστο μέλλον, ας είναι ο μάρτυράς μας. Το βέβαιο είναι ότι εμείς δεν θα μένουμε απαθείς σε αναμονές, αλλά σαν σκεπτόμενοι άνθρωποι θα δραστηριοποιούμαστε προς πάσα κατεύθυνση.


ΥΓ1: Το κείμενο αυτό γράφτηκε σε μεγάλο μέρος του πριν οι συνεχείς βροχοπτώσεις του χειμώνα μας εγκαταλείψουν. Επομένως αντανακλά μία παρόμοια διάθεση, παραπόνου και λιγότερο φωτεινή.

ΥΓ2: Το κείμενο αυτό τελείωσε όταν ο ήλιος έχει στρογγυλοκαθήσει στο θρόνο του .. κανονικά και με το .. Νόμο, η άνοιξη .. έσκασε μύτη και οι διαθέσεις και ορέξεις μας είναι έτοιμες προς απογείωση. Προσδεθείτε!

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων

Ήταν μία ωραία πρωία όταν συζητούσαμε στο γραφείο, λέγαμε διάφορα εξυπνακίστικα, ατάκες και τα σχετικά. Ξεφούρνιζα ένα σωρό, περισσότερο χάρη αστεϊσμού, κανένα ίχνος επίδειξης ή εύκολου εντυπωσιασμού δεν υπήρχε. Και τότε η έμπειρη συνάδελφος μου ανέφερε για το μηχανισμό των Αντικυθήρων. Τώρα με έπιασε αδιάβαστο. Δεν το είχα ξανακούσει. Άρχισα να διαβάζω και να μαθαίνω. Και υποσχέθηκα πως θα γράψω κάτι για αυτόν.

Έχουν περάσει πάνω από εκατό χρόνια όταν ένας εκπληκτικός μηχανισμός βρέθηκε από Έλληνες σφουγγαράδες στο βυθό της θάλασσας στην περιοχή των Αντικυθήρων, ανάμεσα στα Κύθηρα και την Κρήτη. Όλη η διεθνής κοινότητα των ειδικών στα θέματα του αρχαίου κόσμου είχε μείνει άφωνη από το εύρημα. Ήταν μήπως ένας αστρολάβος; Μήπως ένα πλανητάριο ή αστρονομικό ρολόι; Ή κάτι άλλο; Για ολόκληρες δεκαετίες, οι επιστήμονες απέτυχαν να ρίξουν περισσότερο φως, και βασίστηκαν περισσότερο στην φαντασία τους παρά σε πραγματικά δεδομένα. Η έρευνα, ωστόσο, το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα έχει αρχίσει να αποκαλύπτει τα μυστικά αυτού του ευρήματος, που χρονολογείται από τον πρώτο αιώνα π.Χ. περίπου. Θεωρείται δε, σαν ο πιο εξεζητημένος μηχανισμός που γνωρίζουμε από τον αρχαίο κόσμο. Για την επόμενη χιλιετία σχεδόν, δύσκολα είχε βρει κανείς τέτοιο πολύπλοκο κατασκεύασμα.


Στις μέρες μας εκτιμάται ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων λειτουργούσε αποκλειστικά για την μελέτη των αστρονομικών φαινομένων, κάτι σαν ένας πολύπλοκος μηχανικός “υπολογιστής” που ανιχνεύει τους κύκλους του ηλιακού συστήματος.

Ο μηχανισμός ανακτήθηκε από σφουγγαράδες στο ναυάγιο ενός φορτωτικού πλοίου έξω από το Ελληνικό νησί Αντικύθηρα το 1900 και φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας. Αποτελείται από τρία κύρια τμήματα και άλλα μικρότερα. Δεν ξέρουμε γιατί χρησιμοποιούνταν ακριβώς, μία παλαιότερη θεωρία έλεγε ότι ο μηχανισμός χρησίμευε στον υπολογισμό των κινήσεων των πλανητών, που ήξεραν οι Αρχαίοι Έλληνες. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος.

Ήταν ένας μπρούτζινος μηχανισμός, που η κατασκευή του χρονολογείται περίπου στο 80 π.Χ. Διάφορες έρευνες σχετικά, ίσως να τον καταδείξουν σαν τον αρχαιότερο υπολογιστή του κόσμου. Το κλειδί της υπόθεσης σύμφωνα με τις πηγές και βιβλιογραφίες, είναι η εύρεση και η ερμηνεία κρυμμένου ελληνικού κείμενου για το μηχανισμό. Σύμφωνα με τους ερευνητές «το κείμενο που πρόσφατα ανακαλύφθηκε φαίνεται να επικυρώνει την υπόθεση ότι ο μηχανισμός είχε χρησιμοποιηθεί για να ανιχνεύει τις πορείες των πλανητικών σωμάτων».

Μια μόνο πτυχή που ίσως και να θολώνει το τοπίο έχει να κάνει με το ότι αν ευσταθούν οι παραδοχές των ερευνητών για τη φύση του μηχανισμού, τότε ίσως να δημιουργηθούν υποθέσεις ότι είναι βασισμένος στο ηλιοκεντρικό σύστημα θέασης. Κάτι που ασφαλώς είναι αντίθετο στα πιστεύω και τις πεποιθήσεις των Αρχαίων εκείνα τα χρόνια. Τότε πώς δικαιολογούνταν η θέση του Αριστοτέλη, στην οπαία η πλειονότητα πίστευε, ότι το σύμπαν περιστρέφεται γύρω από τη γη;

Δεν ξέρω αν αυτό το εύρημα των Αντικυθήρων ήταν ο πρώτος υπολογιστής, πάντως εμένα μου φαντάζει για θαυμαστό μηχάνημα. Είναι και πολύ λίγος ο χρόνος και το υλικό που έχω κοιτάξει για αυτόν. Μου προξενεί εντύπωση όμως το πόση έρευνα έχει γίνει πάνω στο θέμα, πόσες προσπάθειες και μελέτες για την επεξήγηση και απάντηση σε μία ντουζίνα από ερωτήματα, όπως ο σκοπός και το είδος της λειτουργίας του πάνω από δύο χιλιετίες πριν.


Σχετικές αναφορές θα βρείτε στις παρακάτω συνδέσεις:

Μηχανισμός των Αντικυθήρων (Βικιπαίδεια)

The Antikythera Mechanism Research Project

Λύθηκε το μυστήριο του μηχανισμού των Αντικυθήρων;
.

Περί τεχνών εξομολογήσεις

Κοιτάξτε τι διάβασα προ ημερών. Παράξενο, δεν ήξερα, ούτε καν περίμενα ότι θα υπάρχει κάτι τέτοιο. Είναι τόσο ανατρεπτικό σε αυτά που ξέραμε ή νομίζαμε ότι ξέραμε, τουλάχιστον για κάποιους που θεωρούνται, και πράγματι ήταν, κορυφαίοι καλλιτέχνες. Ας ευχαριστήσω πρώτα τον ξάδερφό μου Αλέξανδρο που μου το έστειλε. Τα συμπεράσματα και οι κριτικές, δικά σας.


Ο επιφανής ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο σε συνέντευξή του στο συγγραφέα Τζιοβάνι Παπίνι είπε:

« Στην τέχνη, ο λαός δεν αναζητά πλέον ανακούφιση και εξύψωση. Αλλά οι λεπτεπίλεπτοι, οι πλούσιοι, οι αργόσχολοι, αναζητούν το καινούργιο, το παράδοξο, το πρωτότυπο, το ασυνήθιστο, το σκανδαλώδες. Και εγώ, από τον κυβισμό και έπειτα, ικανοποίησα τους σοφούς και τους κριτικούς με όλες τις ευμετάβλητες σαχλαμάρες που μου έρχονται ... στο κεφάλι, και όσο λιγότερο με καταλάβαιναν τόσο περισσότερο με θαύμαζαν.

Με το να διασκεδάζω με αυτά τα παιχνίδια, αυτές τις κουταμάρες, αυτές τις σπαζοκεφαλιές, έγινα διάσημος και μάλιστα πολύ γρήγορα. Και η διασημότης για ένα ζωγράφο σημαίνει πωλήσεις, κέρδη, περιουσία, πλούτη. Και σήμερα -όπως ξέρεις- είμαι διάσημος, είμαι πλούσιος.

Αλλά όταν βρίσκομαι μόνος με τον εαυτό μου, δεν έχω το κουράγιο να θεωρούμαι καλλιτέχνης με τη μεγάλη και την παλιά σημασία της λέξεως. Αυτοί ήσαν μεγάλοι ζωγράφοι, ο Τζιότο, ο Ρέμπραντ, ο Τισιανός, ο Γκόγια.


Δεν είμαι παρά ένας κοινός σαλτιμπάγκος, που κατάλαβε το πνεύμα των καιρών του και εξήντλησε όσο καλύτερα μπορούσε τη βλακεία, τη ματαιοδοξία, τη φιλοχρηματία των συγχρόνων του.

Είναι πικρή η εξομολόγηση μου, πιο βλαβερή απ' όσο φαίνεται, αλλά έχει τη χάρη να είναι ειλικρινής. »

(«Δημοσιογραφική» τεύχος Μαρτίου 1999, διά περισσότερα εις «Βήμα» 14- 3-1999)